معرفی کتاب / واژه های نمادین در شعر دفاع مقدس

*مقدمه کتاب

در عصر حاضر همزمان با وقوع انقلاب در ایران و سرنگونی رژیم پهلوی، کشورهایی که منافع آنها به خطر افتاده بود و از سوی دیگر از ایدئولوژی اسلامی ایرانی هراس داشتند، به شیوه های گوناگون اعم از تحریم‌های سیاسی و اقتصادی، ایجاد درگیری و فتنه و آشوب داخلی از طریق تحریک قومیت ها و ... کشور را با مشکلات و چالش‌های بی شمار مواجهه ساختند. از مهمترین این چالش‌ها جنگی بود که کشور عراق به بهانه دفاع از جزایر سه گانه ایرانی اختلافات مرزی و از همه مهمتر بی اعتبار دانستن معاهده الجزایر بر علیه ایران به راه انداخت.

با آغاز جنگ تحمیلی در سال1359 ، مردم مومن و متعهد کشورمان در میدان نبرد حق و باطل به رویارویی با دشمن متجاوز پرداختند و در دفاع از مرزهای کشور جانانه جنگیدند. شاعران متعهد انقلاب نیست نیز با آگاهی از رسالت بزرگ قلم و شعر، لحظه های ناب حماسه آفرینی ها را جاودانه ساختند. محصول این تلاش‌ها و کوشش‌های صادقانه، شعری بود موثر، دلنشین و پرشور که امروزه از آن به شعر دفاع مقدس یاد می کنند. شعری که ریشه در ایمان و اعتقاد محکم این شاعران متعهد دارد و برخاسته از فرهنگ غنی اسلامی- ایرانی است.

ادبیات دفاع مقدس به دلیل بر آمدن از متن و حاشیه جنگ تحمیلی و تاثیر مضامین و مفاهیم والای منبعث از آن، از تنوع مضمونی و غنای واژگانی و معنایی ارزشمندی برخوردار گشته است. تحولات سریع و همه جانبه ای که با گفتمان انقلاب و تغییر در جهان‌بینی ایرانی پس از انقلاب اسلامی ایجاد شده بود، همه و همه موجب تغییر در ذائقه زیباشناختی در میان قالب ایرانیان، هم گام و همسو با جریان انقلاب شده بود که بی شک جمعیتی حدود ۹۸ درصد را با خود به همراه داشته است، اما همزمانی با جنگ تحمیلی و رویکرد ایدئولوژیکی و رنگ و بوی مذهبی و عقیدتی که با انقلاب همگام هم راستا بود، نه تنها به تثبیت نگرش نو و جهان بینی ایرانی- اسلامی حاصل از انقلاب کمک کرد، بلکه خود جریانی قدرتمند و سازگار با زمینه‌های فکری و فرهنگی متن جامعه ایرانی به وجود آورد که به غنای مضمون و محتوایی و دایره ی نماد واژگانی و زبانی هنر و ادبیات انجامید.

از این رو جنگ تحمیلی با مایه های معرفتی که بیشترمتاثر از بازخوانی عرفانی و غنای اندیشگانی موجود در نگرش تاریخی ایرانی- اسلامی و تطبیق با اوضاع روزگاربود، از یک سو تحول در نوع بینش زیباشناسانه به انسان، خدا و هستی به وجود آورد و از دیگر سو باید یکی از ماناترین دوره های تاریخی ایران معاصر به شمار آید، گرچه در این دوره گاه شاهد دو جریان نه چندان پرفروغ نیزهستیم و نباید از آن ها غافل ماند؛ یکی جریان مخالف با انقلاب و جنگ تحمیلی که جنگ را غالباً خانمان‌سوز و مایه ی پس روی و قهقرا می داند و دیگر جریان سنتی و ایستا که استمرار همان گفتمان قبل از انقلاب بوده است. ادبیات دفاع مقدس چنان پرفروغ و دامنه دار در ساحات وجودی جامعه ایرانی نفوذ کرده است که نمی توان از ایجاد سبکی منحصر به فرد و خود سامان در عرصه هنر و ادبیات سخنی به میان نیاورد، سبکی که بیشتر در دل گفتمان و سبک انقلاب جایی داده می‌شود.

با این همه آنچه از نشانه‌های این جریان نوظهور و البته گسترده و پر فروغ؛ یعنی سبک ادبیات دفاع مقدس به شمار می آید گستره ی واژگانی و تحولات مضمونی متشکل از آن است که بی‌گمان، بررسی و تحلیل دایره نماد های موجود در متون منظوم جنگ تحمیلی، واگویی و بازنمایی فضای جدید است که به تبعیت از پدیده های اجتماعی آمیخته با افکار و مبانی ایدئولوژیکی حاصل از گفتمان انقلاب اسلامی ایران معاصر ایجاد گشته است. نماد ادبی گرچه غالبا"در رده صنایع معنوی در علم بدیع دسته‌بندی می‌شود؛ اما حق این است که به سبب ماهیت ساختاری؛ یعنی مایه گیری از تناسب و تداعی معانی- که غالبا" از رهگذر واژگانی در زنجیره همنشینی ایجاد می گردد- صنعتی دو سویه به شمار می‌آید که از یک سو روی در زبان دارد و از دیگر سو روی در معنا. از این رو، می تواند نقش مرکزی در نمایش کیفیت تفکر و تحولات ناشی از ظهور پدیده ای جدید یا ویژگی‌های گفتمان تازه ای باشد که در متن جامعه ایجاد شده است. برای این منظور با تکیه بر دفاتر شعری برجسته ترین شاعران دفاع مقدس ضمن طبقه‌بندی و تشریح شبکه نمادها در شعر دفاع مقدس به تحلیل و نقد کیفیت و کمیت آن ها پرداخته می شود.

گفتنی است: مخاطبین ارجمند می توانند برای دسترسی به کتاب " واژه های نمادین در شعر دفاع مقدس " به کتابخانه تخصصی بنیاد شهید و امور ایثارگران استان کرمانشاه مراجعه نمایند.

انتهای پیام